Czym jest czarna skrzynka w samochodzie? Odpowiadamy

Czarna skrzynka jest zazwyczaj kojarzona z przemysłem lotniczym. Po raz pierwszy została użyta w bombowcach podczas II wojny światowej, natomiast obecnie czarne skrzynki montuje się w samolotach, ale też innych środkach transportu publicznego.

Czarna skrzynka, wbrew swojej nazwie, nie jest czarna, a także nie jest zwykłą skrzynką. To urządzenie, które ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa lotów. Składa się z dwóch głównych części: rejestratora danych lotu (FDR) i rejestratora rozmów w kokpicie (CVR). Zapisy z czarnych skrzynek służą do analizy ostatnich momentów lotu przed katastrofą.

Czarna skrzynka posiada najczęściej jaskrawy kolor, zwykle pomarańczowy, aby można ją było łatwiej odnaleźć w razie katastrofy. Ważną cechą jest wysoki stopień odporności na ekstremalne czynniki fizyczne: upadki, przeciążenia, skrajne temperatury itp. Dzięki temu szansa przetrwania czarnej skrzynki w razie katastrofy jest wysoka.

Czarna skrzynka w samochodzie pełni podobną funkcję, co w samolocie. Ma ona postać modułu EDR (ang. Event Data Recorder – rejestrator danych o zdarzeniach), który rejestruje najważniejsze parametry jazdy na 5 sekund przed kolizją oraz 0,3 sekundy po niej. Oficjalnie, czarna skrzynka do samochodu nosi nazwę „rejestratora danych na temat zdarzeń”. Zgromadzone dane mogą być pomocne w ustalaniu przyczyn i okoliczności wypadku lub kolizji.

Co to jest czarna skrzynka? Definicja UE

Definicja czarnej skrzynki została sformułowana w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 listopada 2019 r. Czarna skrzynka „oznacza układ, którego wyłącznym celem jest rejestrowanie i przechowywanie krytycznych parametrów i informacji związanych ze zderzeniami na krótko przed zderzeniem, w trakcie zderzenia i niezwłocznie po zderzeniu”.

Czarna skrzynka w aucie to tak naprawdę moduł EDR, który nie posiada jednej standardowej formy. Jest to zazwyczaj niewielkie urządzenie elektroniczne, które może być wbudowane w inne systemy pojazdu, np. w jednostkę sterującą poduszek powietrznych.

W praktyce EDR może wyglądać jak niewielka skrzynka lub moduł elektroniczny z różnymi złączami, które służą do komunikacji z innymi systemami pojazdu. Zwykle moduł EDR jest ukryty w obrębie deski rozdzielczej lub kolumny kierownicy.

Moduł EDR stale nadpisuje parametry jazdy, aby zachować ich aktualność w każdym momencie. Trwałe zapisanie parametrów następuje w momencie powstania tzw. impulsu, czyli wykrycia kolizji lub wypadku.

Impulsem może być:

• wystrzał poduszek powietrznych;
• uruchomienie napinaczy pasów bezpieczeństwa;
• gwałtowna utrata prędkości (co najmniej 8 km/h w ciągu 150 ms).

W razie wystąpienia kolizji, dane zgromadzone przez moduł EDR można odczytać poprzez specjalistyczne oprogramowanie oraz interfejs diagnostyczny. Są to narzędzia używane przez techników lub śledczych w celu pobrania i analizy zarejestrowanych informacji.

Zgodnie z unijnymi przepisami, czarna skrzynka (moduł EDR) w samochodzie rejestruje takie parametry jak:

• prędkość pojazdu;
• pozycja pedału przyspieszenia i hamulca;
• stan pasów bezpieczeństwa;
• stan poduszek powietrznych;
• prędkość obrotowa silnika;
• kierunek jazdy;
• położenie i pochylenie samochodu na drodze.

Wskazane powyżej dane mogą posłużyć do analizy przebiegu wypadku lub kolizji z udziałem samochodu wyposażonego w moduł EDR. Dzięki temu możliwe jest ustalenie przyczyn wypadku (błąd ludzki, problemy techniczne, warunki drogowe).

Analiza wypadków drogowych

Głównym zastosowaniem czarnej skrzynki w samochodzie jest analiza okoliczności wypadku drogowego. Dane z EDR umożliwiają dokładną rekonstrukcję przebiegu wypadku.

Po odczytaniu danych poprzez interfejs diagnostyczny możliwe jest uzyskanie następujących informacji:

• z jaką prędkością poruszał się pojazd tuż przed wypadkiem;
• czy kierowca próbował zahamować przed wypadkiem;
• w jakim kierunku kierowca próbował skierować pojazd;
• czy poszczególne systemy w samochodzie były aktywne w momencie kolizji.

Pomoc w dochodzeniach ubezpieczeniowych

Analiza przyczyn wypadku może być też pomocna w procesie odszkodowawczym. Poprzez potwierdzenie lub wykluczenie określonych zdarzeń, dane z EDR mogą określić, czy wina leży po stronie kierowcy. Na tej podstawie ubezpieczyciel może łatwo podjąć obiektywną decyzję dotyczącą wypłaty odszkodowania.

Informacje o działaniach kierowców (np. hamowanie, skręcanie) mogą pomóc w ustaleniu, który z nich jest odpowiedzialny za wypadek, co wpływa na rozdział odpowiedzialności i wysokość odszkodowań.

Wpływ na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego

Zgodnie z przepisami, dane z EDR mogą być anonimowo zbierane w celach statystycznych. Bogata baza danych na temat przyczyn wypadków może być pomocna w opracowywaniu kampanii społecznych lub innych materiałów, które mają na celu zwiększenie świadomości kierowców w aspekcie bezpiecznej jazdy

Do niedawna czarne skrzynki były stosowane wyłącznie w samolotach, a z biegiem czasu w innych środkach transportu zbiorowego. Jeśli chodzi o samochody, czarne skrzynki montowano początkowo w samochodach wysokiej klasy.

Obecnie, zgodnie z Rozporządzeniem Komisji Europejskiej, czarne skrzynki są obligatoryjnie instalowane w nowych pojazdach sprzedawanych na terenie Unii Europejskiej od 7 lipca 2024 roku.

W niektórych pojazdach montowano fabrycznie czarną skrzynkę już wcześniej, ponieważ jej obecność była warunkiem uzyskania homologacji przez nowe samochody już w 2022 roku.

Prawa dotyczące prywatności i ochrony danych

Dane dotyczące parametrów jazdy są stale nadpisywane, a więc moduł EDR zawiera zawsze najświeższe informacje, które są możliwe do odczytania wyłącznie po wypadku lub kolizji. Nie jest zatem możliwe odczytanie informacji na przestrzeni dłuższego czasu.

Dane dotyczące parametrów jazdy są zapisane wyłącznie w module EDR samochodu, zatem nikt inny nie ma do nich dostępu. Zgodnie z unijnymi przepisami, informacje mogą być pobrane przez policję lub inne uprawnione organy na wniosek prokuratury – wyłącznie w celu ustalenia przyczyny wypadku lub w celach statystycznych, jednak zawsze w sposób anonimowy.

Regulacje w Polsce i innych krajach

Obowiązek sprzedaży samochodów wyposażonych w czarną skrzynkę od 7 lipca 2024 r. reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2019/2144 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie wymogów dotyczących homologacji typu pojazdów silnikowych i ich przyczep oraz układów, komponentów i oddzielnych zespołów technicznych przeznaczonych do tych pojazdów, w odniesieniu do ich ogólnego bezpieczeństwa oraz ochrony osób znajdujących się w pojeździe i niechronionych uczestników ruchu drogowego. Powyższe Rozporządzenie ma zastosowanie do wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polski.

Zostały w nim określone konkretne daty graniczne, które zobowiązują producentów samochodów do sprzedawania pojazdów wyposażonych w system EDR.

Oznacza to, że system EDR muszą posiadać:

• od 7 lipca 2024 r. – wszystkie nowe samochody osobowe (kat. M1);
• od 7 stycznia 2026 r. – wszystkie nowe samochody należące do kategorii M2, M3, N1, N2 (w tym samochody ciężarowe czy autobusy);
• od 7 stycznia 2029 r. – wszystkie inne pojazdy.

W niektórych krajach obowiązek implementowania przez producentów samochodów czarnych skrzynek funkcjonuje już od dawna. Przykładem są Stany Zjednoczone, gdzie każdy nowy samochód musiał posiadać czarną skrzynkę już w 2014 roku.

Oczywistą i najważniejszą korzyścią, która ma wynikać z wprowadzenia czarnych skrzynek do samochodów, jest zwiększenie bezpieczeństwa na drogach. Dane rejestrowane przez czarną skrzynkę pozwalają na ustalenie przyczyn wypadków, a docelowo na wyciągnięcie wniosków oraz poprawę standardów bezpieczeństwa.

Pośrednią korzyścią obecności czarnej skrzynki w samochodzie jest możliwość ustalenia sprawcy wypadku, jeśli istnieją wątpliwości co do winy konkretnej osoby, albo jeśli uczestnicy wypadku przedstawiają odrębne wersje wydarzeń.

Inną korzyścią jest ułatwienie procedur ubezpieczeniowych. Analiza zapisów z czarnej skrzynki może doprowadzić do wskazania sprawcy wypadku, a tym samym do szybszej i łatwiejszej wypłaty odszkodowania dla osoby poszkodowanej

Ustalenie prawnego obowiązku montowania czarnych skrzynek w samochodach było podyktowane korzyściami, które z tego faktu wynikają. Niestety istnieją też pewne wady związane z ich stosowaniem.

Pierwszy czynnik dotyczy kwestii finansowych. Wprowadzenie czarnych skrzynek wiąże się z dodatkowymi kosztami dla producentów samochodów, co może wpłynąć na cenę końcową pojazdów.

W tym miejscu należy podkreślić, że obowiązek montowania czarnych skrzynek w samochodach dotyczy wyłącznie producentów aut. Dlatego użytkownicy pojazdów niewyposażonych w fabryczne systemy EDR nie muszą inwestować w ich zakup i montaż.

Teoretycznie nie można też wykluczyć ryzyka nadużyć związanych z obecnością czarnych skrzynek w samochodach. Istnieje obawa, że dane z analiz mogą być niewłaściwie chronione i wykorzystane bez zgody kierowcy, np. przez organy ścigania lub inne służby. To jednak scenariusz, który nie musi mieć przełożenia na rzeczywistość.

Moduł EDR montowany jest w nowych pojazdach przez producentów samochodów. Oznacza to, że Ty jako kierowca nie musisz znać się na obsłudze tego systemu lub innych kwestiach związanych z jego eksploatacją.

Montaż modułu EDR w starszym samochodzie, który nie został fabrycznie wyposażony w takie urządzenie, jest technicznie możliwy, ale wiąże się z kilkoma kwestiami. Po pierwsze, nie wszystkie funkcje dostępne w nowoczesnych modułach EDR mogą być w pełni wykorzystane w starszych pojazdach – ze względu na brak kompatybilnych systemów i czujników.

Ponadto koszt zakupu modułu EDR oraz jego instalacji może być wysoki, szczególnie jeśli wymaga to specjalistycznej usługi. Z tych powodów montaż systemu na własną rękę może być nieopłacalny.

Poruszanie się po drogach zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem wypadku lub kolizji – czasem nie jesteś w stanie ich uniknąć, ale możesz się zabezpieczyć przed ich konsekwencjami. Pomocą okaże się posiadanie ubezpieczenia – pamiętaj o obowiązkowym OC. Jest ono wymagane podczas poruszania się po drogach. To właśnie dzięki niemu osoba poszkodowana w kolizji drogowej może liczyć na uzyskanie odszkodowania. Dodatkowo pomyśl o wykupieniu dla swojego pojazdu ubezpieczenie AC, które w LINK4 zawierane jest w formule All Risk. Oznacza to, że otrzymasz odszkodowanie za szkodę, która powstanie na skutek wszelkich nagłych i nieprzewidzianych zdarzeń – poza tymi, które znajdują się w sekcji z wyłączeniami odpowiedzialności ubezpieczyciela w OWU. Możesz też wybrać jeden z trzech wariantów likwidacji szkody: ASO, Warsztat bądź Kosztorys.

Jeśli szukasz towarzystwa ubezpieczeniowego, sprawdź ofertę LINK4. Na naszej stronie internetowej znajdziesz kalkulator LINK4, który pomoże Ci łatwo obliczyć cenę ubezpieczenia swojego pojazdu.

Sprawdź wysokość składek ubezpieczenia, korzystając z kalkulatora na stronie www.link4.pl. Możesz także porozmawiać z naszym doradcą pod numerem telefonu 444 44 23 lub osobiście spotkać się z agentem współpracującym z LINK4. 

Szczegółowe informacje o produktach, limitach i wyłączeniach, a także OWU dostępne są na stronie www.link4.pl.

Zobacz też: Ubezpieczenie OC Gdynia, Ubezpieczenie OC Warszawa

Czarne skrzynki w samochodach, znane też jako rejestratory danych, będą wkrótce standardem dla wszystkich pojazdów. Ma to wpłynąć na zwiększenie bezpieczeństwa na drogach.

Jeśli masz starszy samochód, bez czarnej skrzynki, nie musisz jej specjalnie montować. Obowiązek montowania czarnych skrzynek od 7 lipca 2024 r. dotyczy wyłącznie producentów samochodów.

Do czego służy czarna skrzynka?

Czarna skrzynka to inaczej rejestrator danych, który zapisuje parametry jazdy w momencie kolizji lub wypadku samochodu. Zgromadzone dane mogą być następnie odczytane przez uprawnione służby w celu weryfikacji przebiegu wypadku oraz potwierdzenia lub wykluczenia winy konkretnych osób.

Czy czarna skrzynka rejestruje każdą podróż?

Nie. Czarna skrzynka rejestruje tylko określone zdarzenia związane z bezpieczeństwem, np. gwałtowne hamowanie, nagłe przyspieszenie, zderzenie lub uruchomienie poduszek powietrznych. Dane zebrane w tych momentach obejmują prędkość, siłę hamowania, pozycję pedału przyspieszenia, stan pasów bezpieczeństwa oraz inne informacje, które mogą pomóc w analizie przyczyn wypadków.

Jak długo przechowywane są dane z czarnej skrzynki?

W momencie wykrycia niebezpiecznej sytuacji (gwałtowne hamowanie, uruchomienie poduszek powietrznych itd.) czarna skrzynka zapisuje wybrane parametry jazdy. Jeśli dojdzie do wypadku, dane zostają trwale zapisane i mogą być odczytane za pomocą specjalistycznego sprzętu. Jeśli jednak mimo zaistnienia niebezpiecznej sytuacji nie dojdzie do kolizji lub wypadku, zebrane dane zostaną nadpisane nowymi informacjami.

Czy dane z czarnej skrzynki mogą być użyte przeciwko kierowcy?

Dane z czarnej skrzynki służą do odtworzenia przebiegu wypadku i ustalenia winnych. Jeżeli zatem, w drodze dochodzenia, okaże się, że winnym wypadku lub kolizji jest kierowca samochodu wyposażonego w czarną skrzynkę, może on zostać ukarany zgodnie z przepisami.

Źródła:

1. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32019R2144
2. https://arch.ies.gov.pl/images/PDF-Paragraf_na_Drodze/2019_PnD/01_2019/Ciepka_Wypadkowy-rejestrator-danych-EDR-jako-zrodlo-sladow-cyfrowych_PnD_2019-1.pdf