Spalone sprzęgło – przyczyny, objawy i naprawa awarii

W dużym uproszczeniu – sprzęgło łączy silnik ze skrzynią biegów. Jego brak uniemożliwiłby gładkie zatrzymanie pojazdu, a nawet zmianę biegu. Spalinowa jednostka napędowa ma określoną charakterystykę i właśnie ona wymusza zastosowanie sprzęgła.

A jak działa w praktyce? Po naciśnięciu pedału sprzęgła następuje odłączenie napędu (rozłączenie skrzyni biegów i silnika). Tarcza dociskowa jest odsuwana od tarczy napędzanej, a elementy sprzęgła obracają się niezależnie od wału korbowego. Można wtedy swobodnie zatrzymać pojazd lub dokonać zmiany biegu w trakcie jazdy. Puszczenie pedału sprzęgła powoduje ponowne dociśnięcie tarcz do siebie – elementy zaczynają ponownie wirować zgodnie z ruchem wału korbowego. W rezultacie napęd zostaje stopniowo przeniesiony na skrzynię biegów, co pozwala na płynne ruszenie z miejsca, bez szarpania i gaśnięcia silnika.

Sprzęgło to układ złożony z wielu elementów. Oto kilka z nich:

• koło zamachowe – jest powierzchnią styku dla tarczy sprzęgła i znajduje się na wale korbowym silnika. Ma na celu upłynnić jego pracę,
• tarcza cierna – przekazuje moment obrotowy z silnika na skrzynię biegów. Jest wykonana z okładzin ciernych i usytuowana między kołem zamachowym silnika a tarczą dociskową,
• tarcza dociskowa – dba o to, aby tarcza sprzęgła była mocno dociśnięta do koła zamachowego. Pomaga w tym tzw. sprężyna talerzowa,
• układ wysprzęglający – przenosi ruch z pedału sprzęgła na łożysko oporowe. Występuje w kilku wariantach: mechanicznym (np. linka), hydraulicznym (np. pompka i siłownik) oraz elektromechanicznym,
• mechanizm wyciskowy – łożysko, które kieruje nacisk z pedału sprzęgła na sprężynę talerzową w tarczy dociskowej.

Gdzie znaleźć sprzęgło samochodu?

W przypadku manualnej skrzyni biegów pedał sprzęgła znajduje się obok hamulca. W skrzyniach automatycznych nie znajdziesz go, bo nie używa się w nich jego tradycyjnego, ciernego wariantu. Występuje w nich jednak sprzęgło hydrokinetyczne, które nie potrzebuje dodatkowego pedału do działania. W tym przypadku do przekazywania momentu obrotowego z silnika na skrzynię biegów służy ciecz, a dokładnie olej. Taki układ składa się z trzech elementów: pompy, turbiny i aparatu kierowniczego (tzw. statora). 

Są jeszcze skrzynie dwusprzęgłowe z mokrym sprzęgłem wielotarczowym, które cechują się bardzo sprawną zmianą biegów. W dużym skrócie: jedno sprzęgło obsługuje biegi parzyste, a drugie nieparzyste. Polega to na tym, że w jednym momencie jest wrzucony np. trzeci bieg, na którym auto już jedzie, oraz „czwórka” czekająca na „wpięcie”. Zmiana następuje zatem nie tyle między biegami, co między sprzęgłami. 

Na rynku można spotkać również sprzęgła sportowe. Sama zasada działania jest identyczna, jak w przypadku zwykłego. Różnice wynikają z zastosowanych materiałów. W wersjach sportowych stosuje się spieki ceramiczne lub włókna węglowe. W sporcie element ten jest traktowany dość brutalnie, a jego żywotność jest znacznie krótsza. Ma to umożliwić jak najszybszą zmianę biegów. Użyte materiały minimalizują poślizg sprzęgła, a co za tym idzie – delikatne ruszenie z miejsca jest prawie niewykonalne. Sprzęganie odbywa się na zasadzie zero-jedynkowej. 

Polecamy także: Ile lat mogą mieć opony? Dowiedz się, kiedy wymienić opony na nowe

Jeżeli aktywnie użytkujesz samochód lub masz starszy pojazd, istnieje prawdopodobieństwo, że w pewnym momencie Twoje plany pokrzyżuje spalone sprzęgło. Z elementem tym należy obchodzić się umiejętnie, bo jego uszkodzenie niemal zawsze jest efektem nieprawidłowej eksploatacji.

Główną przyczyną awarii jest długi czas użytkowania samochodu. Sprzęgło jest mechanizmem złożonym z wielu elementów, które zużywają się w miarę upływających lat. Chociaż przedwczesne wyeksploatowanie może dotknąć różnych części, jego ofiarą najczęściej padają:

• zużyte okładziny,
• skorodowany wielowpust piasty,
• wyłamane blachy sprężynujące,
• wytarte okładziny,
• rozwarstwienie okładzin.

Niestety, bardzo często okazuje się, że przyczyną awarii jest nieprawidłowa technika prowadzenia auta. Z reguły powodem są jeżdżenie na półsprzęgle (czyli z nogą opartą na pedale sprzęgła). Problematyczne okazuje się również gwałtowne ruszanie z piskiem opon i mocne hamowanie (np. podczas długiej jazdy w korku), które skutkuje szybkim ścieraniem się okładzin ciernych znajdujących się na tarczy sprzęgła. Destrukcyjny wpływ na ten element ma także jazda ze zbyt dużym obciążeniem, chociażby podczas nieumiejętnego holowania pojazdu czy ciągnięcia przyczepy.

Traktowanie w ten sposób sprzęgła bardzo mocno je zużywa. Jest to poważna usterka, która może nieść za sobą cały wachlarz konsekwencji. Gdy tarcza sprzęgła jest zużyta, napęd nie może zostać prawidłowo przeniesiony z silnika na koła samochodu. To skutkuje utratą napędu, co rozpoznasz po tym, że auto nie rusza lub przyspiesza znacznie wolniej niż zwykle. Przetarte okładziny ścierne mogą zatem doprowadzić do zagrożenia dla Ciebie i innych uczestników ruchu drogowego. Dbanie o dobry stan techniczny tarczy sprzęgła ma zatem bezpośredni wpływ na Twoje poczucie bezpieczeństwa.

W wielu przypadkach wystarczy wymienić komplet sprzęgła, aby samochód odzyskał pełną sprawność. Niekiedy jednak ta usterka – zwłaszcza ignorowana przez dłuższy czas – może doprowadzić do uszkodzenia skrzyni biegów. Gdy tarczy sprzęgła brakuje przyczepności, ślizga się, co z kolei skutkuje niestabilnym obciążeniem przekładni. W efekcie biegi wchodzą trudno, a przy ich zmianie mogą zostać uszkodzone synchronizatory i koła zębate.

Z tego powodu nie należy lekceważyć objawów spalonego sprzęgła, bo może to doprowadzić do znacznie większego wydatku niż jego wymiana. Im szybciej uda Ci się rozpoznać spalone sprzęgło i przeprowadzić naprawę, tym dłuższą żywotnością może cechować się przekładnia.

Przeczytaj też: Jaki olej do silnika? Podpowiadamy jak wybrać odpowiedni

Wiesz już, czym charakteryzuje się spalone sprzęgło. Objawy są łatwe do rozpoznania i bardzo charakterystyczne, więc trudno pomylić je z inną usterką. Najczęściej występujące symptomy to:

• mocne szarpanie i wibracje przy próbie ruszenia na biegu pierwszym lub wstecznym, do czego dochodzi zwykle, gdy w sprzęgle znajduje się dwumasowe koło zamachowe,
• brak możliwości ruszenia, zwłaszcza pod górę,
• twardszy pedał sprzęgła niż zwykle, który stawia duży opór przy próbie wciśnięcia go stopą,
• brak przyspieszania, mimo wzrostu obrotów podczas dodawania gazu,
• szumy, piski lub zgrzyty dobiegające ze skrzyni biegów,
• utrudnione włączanie biegów i problemy ze zmianą biegów na niskich przełożeniach,
• nieprzyjemny, charakterystyczny zapach spalonego sprzęgła (a dokładnie okładziny ciernej), które może przywodzić na myśl paloną gumę,
• w skrajnych przypadkach dym będący efektem palonych okładzin sprzęgła.

Zapach spalonych okładzin ciernych i widoczny dym są zwykle ostatnimi symptomami świadczącymi o awarii i z reguły niewiele dzieli je od utraty możliwości ruszenia auta z miejsca. Z tego powodu warto zareagować już wtedy, gdy zobaczysz pierwsze nieprawidłowości, a także zmodyfikować technikę jazdy z myślą o tym, by w ogóle uniknąć przypalonego sprzęgła.

Uszkodzone sprzęgło to poważna awaria. Duże zagrożenie niesie za sobą już samo zaskoczenie, gdy samochód nie przyspieszy podczas manewru wyprzedzania – po naciśnięciu pedału gazu obroty wzrosną, ale rzeczywista prędkość nie ulegnie zmianie, choć powinna. Jeśli nie masz dużego doświadczenia w roli kierowcy, taka sytuacja bardzo łatwo może przerodzić się w wypadek. Nie zwlekaj więc, jeśli wiesz, że masz do czynienia z awarią sprzęgła, aby nie podejmować niepotrzebnego ryzyka na drodze. 

Jak się zachować, gdy zauważysz symptomy wskazujące na uszkodzone sprzęgło? Niezwłocznie skontaktuj się z warsztatem i dokonaj wymiany elementu na nowy. Jest to o tyle istotne, że szybka reakcja pozwoli uniknąć wymiany docisku sprzęgła lub nawet koła zamachowego, o ile zużycie okładzin ciernych nie będzie krytyczne. Jeśli jednak i te elementy okażą się uszkodzone – tylko pełny serwis całego układu zagwarantuje bezawaryjną jazdę. Ograniczy również konieczność kilkukrotnego demontowania skrzyni biegów. 

Koszty wymiany spalonego sprzęgła są bardzo różne i mieszczą się w przedziale od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Zależą od modelu pojazdu oraz rodzaju zastosowanego napędu. Unikaj tanich zamienników lub nieznanych producentów. Warto poczytać opinie zamieszczone w Internecie lub zapytać zaprzyjaźnionego mechanika o polecenie dobrej marki. Jeśli pojazd ma spory przebieg, a historia napraw nie jest jasna, warto wymienić całe sprzęgło, a nie tylko tarczę. 

Zobacz również: Wymiana tarcz hamulcowych – wszystko, co musisz wiedzieć

Choć wiele zależy od stanu technicznego pojazdu i stylu jazdy kierowcy, sprzęgła stosunkowo szybko ulegają zużyciu. Rozpoznasz to po trudnościach ze zmianą biegów, twardym pedale sprzęgła, a nawet po zapachu – trudno źle zinterpretować to, jak pachnie spalone sprzęgło. Gdy zauważysz pierwsze objawy spalonego sprzęgła, jak najszybciej przystąp do działania. Im szybciej wymienisz je na nowe, tym szybciej pozbędziesz się tych niedogodności wpływających na komfort jazdy.

Po przeczytaniu tego artykułu wiesz już, jak dbać o sprzęgło, aby służyło jak najdłużej. Mimo to istnieje ryzyko, że awaria zaskoczy Cię na drodze – sprzęgło to w końcu element, który zużywa się dość intensywnie. Gdy jednak spotka Cię ta lub inna przykra niespodzianka, z pomocą przyjdzie odpowiednie ubezpieczenie. Auto Assistance od LINK4 okaże się nieocenioną pomocą w takiej sytuacji. W ramach swojego pakietu (jednego z trzech do wyboru) możesz liczyć np. na holowanie pojazdu do wskazanego przez Ciebie miejsca w ramach limitu kilometrów w zależności od wybranego wariantu.

Aby poznać cenę ubezpieczenia bez wychodzenia z domu, skorzystaj z kalkulatora online. Możesz też zadzwonić pod numer 22 444 44 23 lub spotkać się z agentem współpracującym z LINK4.

Ubezpieczenie Auto Assistance dostępne tylko w pakiecie z OC. Szczegółowe informacje o produktach, limitach i wyłączeniach, a także OWU dostępne są na stronie www.link4.pl.

Co się stanie jak się spali sprzęgło?

Spalone sprzęgło oznacza, że napęd nie jest prawidłowo przenoszony z silnika na koła auta, co może skutkować trudnościami w eksploatacji samochodu.

Jak sprawdzić czy sprzęgło jest spalone?

Możesz przeprowadzić w tym celu prosty test na postoju. Uruchom silnik, wciśnij maksymalnie pedał sprzęgła i spróbuj ruszyć z wysokiego biegu (np. trzeciego). Jeśli silnik zgaśnie, element ten najpewniej działa prawidłowo. Jeśli zamiast tego sprzęgło zacznie się ślizgać, masz do czynienia z niego awarią.

Czy przypalone sprzęgło trzeba wymienić?

Tak. Gdy sprzęgło jest spalone, trzeba je jak najszybciej wymienić, aby uniknąć poważnej usterki skrzyni biegów lub unieruchomienia pojazdu.

Jakie są objawy zepsutego sprzęgła?

Rozpoznasz to głównie po charakterystycznym zapachu palonej gumy. Wcześniej mogą Cię zaniepokoić takie symptomy, jak szarpanie przy ruszanie na pierwszym biegu, twardy pedał sprzęgła czy problemy ze zmianą biegów na niskich przełożeniach.